موفقیت و سازگاری اجتماعی زنبور عسل نتیجه وجود چنین روش ارتباطی هم ساده و هم پیچیده است. سیستم ارتباطی ساده از طریق شاخک ها و مبادله غذا صورت می گیرد.
فعالیت غده زیر آرواره ای ملکه که وظیفه آن ترشح فرمون یا عطر ملکه است در رابطه با سیستم های ارتباطی است. وجود فرمون ملکه در کندو باعث نظم اجتماع و عقیم شدن تخمدان زنبورهای کارگر می گردد و از طرف دیگر مانع ایجاد سلول های ملکه توسط کارگران می شود. وجود همین فرمون باعث می شود که زنبورهای صحرایی پس از بازگشت به کندو, به آسانی کندوهای خود را شناسایی نمایند. در صورتی که این ماده کم شود زنبورهای کارگر اقدام به ساختن سلول ملکه و جایگزین شدن آن می نماید.
سیستم ارتباطی ساده دیگر, هشدار و آماده باش به اجتماع است. زنبورهای زخمی و مجروح ماده فراری به نام ایزو پنتیل استات از خود ترشح می کنند که زنبورها را جلب و تحریک می نماید و آنها را برای دفاع از اجتماعات به وسیله نیش زدن برای عامل مزاحم آماده می سازد.
سیستم ارتباطی پیچیده تر اجتماع, حرکت های ماهرانه ای است که زنبورهای مزرعه یا غذایاب, بر روی شان ها انجام می دهند. این حرکت ها را معمولا رقص زبان زنبور می نامند, زیرا زنبورها با رقص ها و حرکت های ایجاده شده, زنبورهای دیگر را از بو, فاصله, جهت و کیفیت منبع شهد باخبر می کنند. زنبورهای صحرایی حرکت روزانه خورشید در آسمان را یاد می گیرند و ظاهرا با انرژی که صرف رسیدن به منبع غذا می کنند, فاصله ها را می سنجند. این رقص ها و پاسخ های زنبورهای مزرعه و زنبورهای بی تجربه غذایاب, به اجتماع امکان می دهد تا به سرعت بهترین منابع شهد را جستجو و جمع آوری نماید.
زنبوران عسل عملا با سیستم ارتباطی خود, دیگران را به خاطر غذا به طرف گل های مورد نظر می کشانند. برای منابع گرده نیز سیستم تشابهی عمل می کنند. کلنی ها هنگام بچه دادن هم از طریق سیستم ارتباطی اقدام به ترک کندو می نمایند.
هوش در زنبور عسل
زنبور عسل علاوه بر قدرت و ادراک از هوش و ذکاوت خاصی برخوردار است. به گزارش روزنامه البیان چاپ امارت, زنبور عسل را نباید فقط یک موجود فعال معرفی کرد بلکه با توجه به یافته های جدید باید آن را موجودی با شعور, دارای قوه درک و یکی از نشانه های عجیب الهی توصیف کرد.
پژوهشگران دانشگاه آزاد برلین می گویند : زنبور عسل می تواند اشکال متشابه و متفاوت و همین طور رنگ های گوناگون را کاملا از هم تشخیص دهد و با کمک این قدرت در انتخاب غذا با دقت و گزینش وارد عمل شود.
{ مرتضی علی آقایی نراقی }