فروش ملکه کارنیکا
آموزش

جمع آوری گرده و نوش توسط زنبور های کارگر

وقتی که زنبور کارگر به سن 21 روزگی رسید, بسته به شرایط آب و هوایی و احتیاجات کلنی می تواند به جمع آوری گرده, نوش یا آب بپردازد. اگر یک زنبور کارگر شروع به جمع آوری گرده کند احتمال زیادی وجود دارد که 3 تا 4 روز پشت سرهم به این عمل ادامه دهد و ممکن است حتی تا 20 روز روی همان گیاه به جمع آوری بپردازد. اگر گیاهی در موقع خاصی از روز گرده تولید کند یا نوش ترشح نماید, زنبور عسل می تواند فعالیت های خود را برهمین اساس برنامه ریزی کند. در حالی که عادت براین است که زنبور عسل در زمان های خاص روی گیاه خاصی فعالیت کند ولی استثناء هایی وجود دارد.

بین 3 تا 10 زنبور کارگر هنگام بازگشت مخلوطی از گرده گیاهان مختلف را به همراه دارند. به نظر می رسد که بیشتر زنبوران کارگر فعالیت های خود را به محدوده جغرافیایی خاصی اختصاص می دهند. اگرچه مشکل است که اعداد و ارقام دقیقی برای اثبات این نظر ارائه نمود ولی بدون شک این وابستگی جغرافیایی با در دسترس بودن گیاهان, جریان باد و موانعی مانند وجود درختان جنگلی تغییر می کند.

زنبورهای جمع آوری کننده نوش و گرده به ندرت در حرارت کمتر از 8 درجه سانتی گراد از کندو خارج می شوند. سرعت پرواز آنها در بازگشت بطور متوسط 24 کیلومتر در ساعت است ولی در موقع خروج از کندو سرعت پرواز آنها بیشتر متغیر است و بین 10 – 29 کیلومتر متفاوت است.

گرچه بیشتر زنبوران کارگر در محدوده یک تا سه کیلومتری از کندو به جمع آوری نوش و گرده می پردازند, ولی در صورت لزوم تا فاصله 12 کیلومتری نیز پرواز می کنند. سطح مورد بهره برداری زنبوران یک دایره کامل در اطراف کندو نیست بلکه بسته به دسترس بودن گیاهان مورد استفاده تغییر می کند.

یک سفر رفت و برگشت به منظور جمع آوری نوش یا گرده بین 6 دقیقه تا 3 ساعت تغییر می کند. هر کارگر بین 8 تا 100 گل را ملاقات می کند و بین 12 تا 29 میلی گرم گرده به همراه می آورد و هر زنبور عسل در روز بین 6 تا 47 بار برای جمع آوری به خارج از کندو پرواز می کند. بدیهی است بین افراد مختلف در موارد فوق بسته به شرایط پوشش گیاهی و فاصله آن نسبت به کندو تفاوت های قابل توجهی مشاهده می شود. در میان زنبوران کارگری که از صحرا برمی گردند, 25 درصد آنها گرده و 56 تا 60 درصد نوش و بقیه ترکیب از هر دو ماده به همراه می آورند.

در هنگام بازگشت به کندو زنبور کارگر ابتدا چند رقص می کند, بعد سلول بخصوصی را مشخص می نماید, با سر و شاخک خود آن را بازرسی می کند و سپس برمی گردد و انتهای بدن خود را داخل سلول کرده و توده های گرده را از سبد گرده در پای خود به داخل سلول می ریزد. این رفتار غریزیست زیرا اگر توده گرده در جلوی سوراخ ورودی کندو از پایش جدا شود باز هم زنبور کارگر در داخل کندو رقص خود را انجام می دهد, یک سلول را انتخاب و بازرسی می کند, انتهای شکم را در آن قرار داده و برای رها کردن توده گرده تلاش می کند حتی اگر توده گرده در پای خود نداشته باشد. زنبوران خانه دار با سر خود توده گرده را به کف سلول می فشارند و بعد به کمک آرواره های خود سطح آن را صاف می کنند. اگر دانه های گرده خشک باشند آنها را با نوش گل مرطوب می کنند. گرده ذخیره شده در داخل سلول مراحلی از تخمیر را مشابه آنچه که در سیلوی ذرت دامی خرد شده صورت می گیرد طی می کند.

جمع آوری نوش تفاوت چندانی با جمع آوری گرده ندارد. در بعضی موارد زنبور کارگر ناگزیر است که خرطوم خود را به داخل گل فرو برد تا معلوم شود در آن نوش وجود دارد یا نه. در موارد دیگر برای مشخص کردن محل نوش از حس دیدن استفاده می کند. به خوبی ثابت شده است که سه رنگ اولیه زرد, آبی و ماوراء بنفش را تشخیص می دهد ولی رنگ قرمز را نمی بیند. عکس های گرفته شده با دوربین های مجهز به عدسی کوارتز و فیلتر قرمز نشان می دهد که قطرات نوش در روی بعضی از گیاهان بخوبی قابل رویت است لذا پیدا کردن نوش روی گل های قرمز به آن اندازه که تصور می رفت برای کارگران مشکل نیست.

زنبورهای جمع آوری کننده نوش و گرده ظاهرا در هنگام ملاقات گل ها بوئی از خود به جا می گذارند زیرا زنبوران به سمت گل هائی که به تازگی مورد ملاقات کارگران دیگر قرار گرفته است نمی روند. همانند موارد جمع آوری گرده, در این باره نیز اعداد و ارقام دقیق مشکل به دست می آید. به دلیل شرایط محیطی در رفتار کارگران تفاوت های قابل توجهی مشاهده می شود. یک زنبور کارگر در هر سفر بین یک تا 1400 گل را ملاقات می کند. در صورتی که یک کارگر بتواند از کمتر از 100 گل توشه کاملی از نوش در هر سفر برداشت کند در نتیجه معلوم می شود که ترشح نوش خوبست.

یک سفر تهیه غذا ممکن است 25 دقیقه تا 2.5 ساعت طول بکشد. بعضی از زنبورها 7 – 24 بار در روز به خارج از کندو سفر می کنند. یک محموله نوش بین 70 – 25 میلی گرم و به طور متوسط 40 میلی گرم وزن دارد. بطور معمول وقتی هوا گرم باشد و نوش غلظت بیشتری داشته باشد در این صورت وزن توده نوش هم زیادتر است.

وقتی زنبور بارآور به کندو باز می گردد محموله نوش را بین 3 تا 4 زنبور خانه دار تقسیم می کند و با شاخک و پاهای جلویی خود با آنها تماس برقرار می نماید. این زنبور نوش را به صورت قطره ای به قاعده خرطوم بین آرواره های بالا از دهان خود برمی گرداند. زنبورهای خانه دار با خرطوم خود بدون آنکه قطره ای بیافتد آن را به درون چینه دان خود فرو می برند. زنبور بارآور سپس با پاهایش خرطوم خود را تمیز می کند و شاخک ها را برای تمیز کردن از فرورفتگی ساق های جلویی عبور می دهد و برای آوردن محموله بعدی به خارج پرواز می کند.

به محض اینکه زنبور خانه دار به اندازه کافی نوش دریافت کرد به یک محل خلوت تر در کندو حرکت می کند و در حالی که سر خود را بالا نگه داشته است به کمک خرطوم و آرواره های خود یک سری عملیات برای تبخیر نوش و مخلوط کردن آن با دیاستاز انورتاز انجام می دهد. انورتاز, ساکارز را به گلوکز و فروکتوز تجربه می کند. بعد محتویات چینه دان به آرامی به دهان برمی گردد و زنبور نوش را در این حالت به صورت قطره ای کوچک و پهن بین آرواره های بالا و قاعده خرطوم نگه می دارد و خرطوم را پایین می برد تا قطره در مجاورت هوا قرار گیرد و بدین ترتیب رطوبتش را تبخیر می کند. زنبور خانه دار این عملیات را ممکن است تا 20 دقیقه ادامه دهد ولی اگر نوش فراوان وارد کندو شود این مدت کوتاه تر است.

وقتی این زنبور خانه دار آماده ریختن نوش به داخل سلول گردید, در این صورت در حالی که زیر شکم خود را بالا نگاه می دارد داخل سلول می شود و نوش را به داخل آن برمی گرداند. زنبور عسل در این حالت از خرطوم خود به عنوان قلم مو استفاده می کند و نوش گل را به دیواره سلول مثل رنگ پخش می کند. این مواد از دیواره سلول به سمت پایین سرازیر و در ته سلول جمع می شوند. اگر زنبور خانه دار داخل سلولی بشود که قبلا در آن مقداری عسل وجود داشته باشد در این صورت او خرطوم خود را داخل سلول می کند و محموله خود را به آن می افزاید. وقتی نوش به کندی به داخل کندو برسد در این صورت در تعداد زیادی از سلول ها ریخته می شود و فقط 25 درصد آنها پر از عسل است لذا عمل تبخیر با سرعت بیشتری ادامه می یابد.

مقدار رطوبت نوش بسیار متفاوت است و بین 20 تا 95 درصد در تغیر است. برای مدت های طولانی تصور می شد که تغلیظ نوش از موقع بازگشت زنبوران بار آور از صحرا به کندو از داخل عسل دان شروع می شود. بعدها نشان داده شد که چینه دان یا عسل دان زنبور عسل نسبت به آب غیر قابل نفوذ است به همین لحاظ نوش گل پس از وارد شدن در آن در مقایسه با برداشت از گل به علت اختلاط با بزاق قدری رقیق تر هم می شود در این صورت تمام تبخیر باید در داخل کندو صورت گیرد.

مقداری از رطوبت نوش در هنگام نقل و انتقال در داخل کندو تبخیر می شود و بقیه در داخل سلول و به وسیله جریان هوا بخار می شود. هرچه سرعت انتقال نوش به داخل کندو بیشتر باشد به همان نسبت عملیات تبخیر قبل از ذخیره در داخل سلول کمتر می شود. در صورتی که در کندو فضای کافی وجود داشته باشد در این صورت نوش در سلول های بیشتری که نیمه پر و در بسته نیستند پخش می گردد. به محض این که مقدار رطوبت عسل به کمتر از 20 درصد رسید کارگران درب آن را با ورقه نازکی از موم می پوشانند و آن را از لحاظ وارد شدن هوا غیر قابل نفوذ می کنند.

{ مرتضی اسماعیلی }

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *