فروش ملکه کارنیکا
آموزش

طریقه برداشت, استخراج و بسته بندی عسل

هنگامی که قاب ها پر از عسل و 75 درصد سلول ها پولک شده باشند, می توان با اطمینان از کیفیت مطلوب عسل آن را استخراج کرد. بعضی معتقدند که به محض پولک شدن سلول ها, قاب های عسل باید از کندو برداشته شود تا بوی نامطبوع داخل کندو جذب آن نشود.

دفعات برداشت عسل بستگی به شرایط محیط دارد. اگر طول مدت جریان عسل طولانی باشد می توان پوکه هایی که عسل آنها استخراج شده بلافاصله به کندو برگرداند تا دوباره از عسل پر شوند. این قاب های آلوده به عسل باید بدون فاصله, بالای پنجره ملکه و یا روی طبقات پر از عسل که سلول های آنها تا حدودی پولک شده باشد قرار داده شود. قاب های مزبور به شدت مورد علاقه زنبوران هستند و زنبورها به سرعت آنها را تمیز خواهند کرد. اگر ملکه در نزدیکی های این قابها باشد روی آنها رفته و تخمریزی می کند.

بسیاری از زنبورداران حرفه ای, استخراج عسل را تا موقع پر شدن تمام طبقه ها و نیم طبقه ها در محیط خارج عقب می اندازند. به همین دلیل قاب ها و نیم قاب ها فقط یک بار در سال مصرف می شوند. در این صورت مخارج استخراج عسل نقصان پیدا می کند ولی هزینه تهیه وسایل بالا می رود.

ممکن است طبقات محتوی عسل را براساس نوع عسل از هم جدا کرد. در بعضی جاها نوع خاص عسل مثلا عسل با رنگ روشن و یا عسل گیاهی خاص, قیمت بالاتری دارد و می توان آنها را جداگانه استخراج کرد.

برای جلوگیری از ریزش قطرات عسل از طبقه هایی که از کندو برداشته می شوند می توان این طبقه ها را چند روزی قبل از برداشت کمی از جا بلند کرد و 180 درجه چرخانید. در این صورت عسل موجود در قطعات موم حد فاصل بین طبقات به وسیله کارگران داخل کندو تمیز می شود و از غارت جلوگیری می گردد.

کارگران داخل طبقات پر از عسل را می توان به چند روش مختلف دور نمود. زنبورداران تفننی ممکن است برای دور کردن زنبورها از روی قاب ها از برس های مخصوص استفاده کنند. برس های مزبور باید دارای موهای خیلی نرم باشد تا پولک روی سلول ها شکسته نشود و زنبورهای کارگر نیز کمتر آسیب ببینند. اما در بهره برداری های بزرگ می توان از مواد شیمیایی دور کننده, دستگاه های فرار دهنده زنبور و جریان شدید هوا استفاده کرد.

مواد شیمیایی دور کننده هنگامی خوب عمل خواهند کرد که به وسیله زنبورداران مجرب به کار روند, یعنی به کسانی که دستور العمل های مربوطه را به دقت بخوانند و مطابق آنها نیز عمل کنند. برای استفاده مقدار کمی از این مواد, روی یک قطعه از اجسام جذب کننده مانند ابر حمام و یا یک تکه پارچه ریخته می شود و آن را در داخل یک نیم طبقه خالی, روی طبقه پر از عسل قرار داده درب کندو را می گذارند. بخار حاصل از این مواد کارگران را از روی طبقات پر از عسل به سمت قسمت های پائینی کندو می راند. لازم به توجه است که مقدار بیش از اندازه این مواد به جای آن که کارگران را دور کند, آنها را گیج و سرگردان خواهد کرد.

درجه حرارت نیز در عکس العمل زنبورها نسبت به این مواد موثر است, به طوری که اسید پروپیونیک و انیدرید یا اسید استیک غلیظ در درجه حرارت های بالاتر از 26 سانتی گراد خوب عمل می کنند اما بنزآلدئید در درجه حرارت زیر 26 سانتیگراد خوب عمل می کند.

دستگاه فرار دهنده زنبورهای عسل, وسیله ایست مکانیکی و طوری ساخته شده که در روی سوراخ مرکزی درپوش داخلی کندو نصب می شود و با تنظیم فنر ظریف آن را می توان طوری ترتیب داد تا زنبورها از طریق این دستگاه در یک جهت حرکت کنند و وقتی درپوش در فاصله بین طبقه پر از عسل بدنه کندو قرار می گیرد, زنبورها از طبقه محتوی عسل به سمت بدنه حرکت خواهند کرد.

بیشتر زنبورداران بعد از این که درپوش داخلی کندو و یا یک قطعه تخته سه لای به اندازه آن را که تخته فرار زنبور نامیده می شود در حد فاصل بدنه و طبقه محتوی عسل قرار دادند, یکی دو روز آن را به حال خود باقی می گذارند و سپس طبقه را بر می دارند. درب طبقه هایی که بدین ترتیب از زنبور عسل خالی می شود باید کاملا بسته باشد, در غیر این صورت عسل این طبقه ها مورد غارت کندوهای دیگر واقع می شود. در هوای گرم باید دقت شود که موم قاب های محتوی عسل این طبقات آب نشود, چرا که در این طبقات زنبوری وجود ندارد که قاب ها را خنک کند.

شاید ساده ترین وسیله مکانیکی دور کردن زنبورهای کارگر از طبقه های محتوی عسل, دستگاه های تولید کننده جریان شدید هوا باشند. هر ماشینی که بتواند در دقیقه 3 متر مکعب هوا را از دهانه لوله ی خود خارج سازد به راحتی زنبورها را از طبقه می راند. برای این منظور بدنه کندو را به یک طرف کج می کنند و جریان هوا را از بین قاب ها روی کارگران می گیرند. سازندگان وسایل زنبورداری چندین نوع قابل حمل از دستگاه های مزبور را ساخته اند. حتی ممکن است برای این منظور از جاروبرقی نیز با تغییراتی استفاده کرد.

طبقه های محتوی قاب های پر از عسل باید همیشه پوشیده باشند و هنگام حمل و نقل باید توجه شود که از وسایل نقلیه مسقف و یا دارای پوشش چادری استفاده شود تا ضمن آنکه عسل از گرد و غبار محفوظ می ماند, مورد غارت زنبوران نیز واقع نمی شود.

وسایل مکانیکی خاصی برای حمل و جابه جا کردن طبقه و نیم طبقه پر از عسل وجود دارد که می توان از فروشندگان لوازم زنبور داری خریداری کرد. نکته اینکه این وسایل برای زنبورداران تمام وقت یا نیمه وقت لازم است و زنبورداران آماتور نیازی به همه ی این لوازم ندارند.

زنبورداران آماتور می توانند برای استخراج عسل چند کندو, از امکانات آشپزخانه خود استفاده کنند. اما زنبورداران حرفه ای ناگزیر به داشتن وسایل مناسب تری هستند. صرف نظر از وسعت عملیات زنبورداری, کارگاه های استخراج و بسته بندی عسل باید دارای اتاق یا فضایی برای نگهداری طبقه ها و نیم طبقه های پر از عسل, همچنین محلی برای قاب های پولک گیری شده و یک محل مخصوص برای استقرار استراکتور و انباری نیز برای شیشه کردن محصول نهایی باشند. وسایل جابه جایی طبقات و حمل و نقل عسل, مانند واگن دستی, بالابرنده های چنگالی و نیز لوله ها و پمپ ها به وسعت عملیات زنبورداری متفاوت هستند.

در مناطقی که عسل در آخر پاییز استخراج می شود و هوا قدری خنک شده, اتاقی لازم است که بتوان آن را تا 32 درجه سانتی گراد گرم کرد تا عسل داخل شانه ها گرم شود و عملیات استخراج عسل آسانتر انجام گیرد. در صورت لزوم می توان به کمک فن و دستگاه های رطوبت گیری, عسل قاب های پولک گیری شده را تغلیظ نمود. در این صورت طبقه ها باید طوری در اتاق روی هم قرار داده شوند که عبور جریان هوا از بین آنها امکان پذیر باشد.

استفاده از کاردک های دستی که به وسیله ی بخار آب یا الکتریسته داغ می شوند, همچنین استفاده از ماشین نیمه اتوماتیک پولک گیری, بازده کار را بالا خواهد برد.

اصول اساسی ساختمان اکستراکتور, از سال 1865 که سرگرد F.Hruska در اتریش آن را اختراع کرد و اعلام کرد که عسل را میتوان از قاب ها به کمک نیروی گریز از مرکز استخراج کرد, تفاوتی نکرده است. انواع اکستراکتور از قبیل دوقابه ی دستی, تا اکستراکتورهای شعاعی که 72 قاب را در بر می گیرند و دارای دستگاه کنترل الکتریکی است, در دسترس می باشد.

در اکستراکتورهای بزرگ, عسل از طریق قوه ثقل به داخل تانک هایی که در سطح پایین تر  قرار دارند انتقال پیدا می کند. به دلیل اختلاف وزن, موم و بعضی از مواد خارجی در سطح جمع می شوند که به وسیله ی صافی های مخصوصی و یا کفگیر خاص برداشته می شود. هرچه مواد خارجی سریعتر جدا شوند و هرچه گرما کمتر باشد احتمال اینکه عسل بو و مزه مواد خارجی را نگیرد بیشتر خواهد شد.

پس از استخراج عسل, بسته به وسعت کار زنبورداری, نوع و وسایل کار و این که عسل را بخواهند به صورت کلی بفروشند یا خرده فروشی کنند, یکی از چهار راه زیر را انتخاب می کنند:

1 . عسل را تا 49 درجه ی سانتی گراد گرم می کنند و سپس می گذارند تا خنک شود. اگرچه مدت گرما دادن چندان مهم نیست, اما کنترل درجه حرارت خیلی مهم است. عسل را در ظروف 27 کیلوگرمی یا بشکه های 209 لیتری می ریزند. در ضمن سرد کردن مصنوعی نیز لازم نیست. این روش برای کسانی است که عسل خود را به صورت کلی به فروش می رسانند.

2 . عسل را تا 49 الی 54 درجه سانتی گراد گرم می کنند, بعد آن را در ظروفی که گنجایش آنها کمتر از 27 کیلوگرم باشد می ریزند. مدت زمان لازم برای گرم کردن یا سرد کردن خیلی مهم نیست. این روش برای زنبورداران آماتوری است که می خواهند عسل تولیدی خود را حتی به مقدار مدت کمی انبار کنند.

3 . عسل را به فاصله ی 10 دقیقه در حرارت 60 درجه ی سانتی گراد گرم می کنند, مدت 20 دقیقه در این درجه حرارت نگاه می دارند, بعد در ظرف دیگری 10 دقیقه آن را تا کمتر از 38 درجه سرد می کنند. این روش برای واحدهای بزرگ اقتصادی مناسب است و محموله های عسل را در داخل شیشه های مخصوص نگهداری می کنند.

4 . عسل را تا 71 درجه گرم می کنند, پس از آن که عسل به حداکثر درجه حرارت رسید, ظرف 5 دقیقه حرارت آن را به 30 درجه تقلیل می دهند. در این روش کلیه ی عملیات نباید از 10 دقیقه تجاوز کند. روش مزبور در کارخانه های شیشه کردن عسل, به مقیاس وسیع آن به کار می رود. در این کارگاه ها دستگاه های اتوماتیک تنظیم و کنترل درجه حرارت وجود دارد. این دستگاه ها دارای بازده بالایی می باشند.

عسلی که برای مصرف خانگی در نظر گرفته می شود, معمولا در شیشه های 2 یا 3 کیلوگرمی یا کمتر بسته بندی می شوند و دارای برچسب مقررات کشور درباره ی عسل می باشند. برای صاف کردن, آن را از توری ها یا پارچه های با سوراخ های خیلی ریز عبور می دهند و برای کشتن سلول های مخمرها و عقب انداختن گرانول شدن عسل آن را حرارت می دهند.

{ مرتضی اسماعیلی }

‫2 دیدگاه ها

  1. عسل رو حتما باید حرارت بدیم، اگه حرارت ندیم چی میشه مگه؟
    مگه عسل حرارت ببینه خواص خودش رو از دست نمیده؟!

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *