فروش ملکه کارنیکا
آموزش

بیماری C.C.D یا سندرم کلنی زنبور عسل

بیماری Colony collapse disorder, سندرم کاهش جمعیت زنبوران عسل یا Honey Bee depopulation syndrome پدیده ای است که طی آن زنبوران کارگر ( foragers ) به طور ناگهانی از مجموعه جمعیت ناپدید می شوند, در حالی که در اطراف کلنی ها اثر چندانی از زنبوران تلف شده مشاهده  نمی گردد.

به عبارت دیگر زنبوران کارگر برای انجام فعالیت های روزانه از کندو خارج شده و دیگر باز نمی گردند, بنابر این آنچه در کندو باقی می ماند ملکه کلنی، شفیره ها، زنبوران جوان و مقدار مناسبی از ذخیره مواد غذایی است. وجود مقدار مناسبی از عسل و گرده گل در کلنی های مبتلا به سندروم ریزش زنبور عسل از مشخص ترین علائم ظاهری این اختلال محسوب می شود.

نام های مشابه بیماری C.C.D زنبور عسل

در منابع و مناطق گوناکون این اختلال با نام های متفاتی بیان می گردد که به چند مورد از آنها اشاره می شود.

1 . fall dwindle disease

2 . cancer of bee

3 . honey bee depopulation syndrome

4 . mary selest syndrome

5 . sudden rash of disappearances

6 . spontaneous hive collapse

تاریخچه بیماری C.C.D زنبور عسل

این اختلال برای  اولین بار با عنوان رسمی C.C.D در اواخر سال 2006 و اوایل سال 2007 توسط یک زنبور دار حرفه ای با نام Dave Hockenberg در حین انتقال کلنی های زنبور از ایالت پنسیلوانیا به فلوریدا گزارش گردید.

با توجه به اینکه در همین سال بعد از چندین دهه کاهش، جمعیت کلنی های امریکا از 5.5 میلیون به 2.5 میلیون رسید, نگاه های نگران محققین برای بررسی جدی تر این اختلال فصل جدیدی را در تاریخچه این بیماری گشود. عنوان شده که به تنهایی در ایالت متحده آمریکا، در سال های 2006 و 2007 در اثر این اختلال نزدیک به دو میلیون کلنی زنبور عسل نابود شده است.

اولین کشور اروپایی درگیر این مشکل جمهوری ایرلند بود که تا 50 درصد تلفات را در سال 2007 گزارش کرد و به تدریج کشورهای دیگری از جمله اسپانیا، پرتقال، ایتالیا، دانمارک و آلمان وجود این بیماری را گزارش کردند.

در آسیا تایوان اولین کشوری بود که این بیماری را گزارش کرد. رد پای این بیماری را می توان در اکثر کشورهای آسیایی مشاهده کرد. در ایران گزارش های تایید نشده و پراکنده ای از تلفات شدید کلنی ها در استان های غربی کشور از سال 1388 وجود دارد که ظاهرا در حال گسترش است اما تاکنون کار مدون و خاصی در زمینه اطلاع رسانی دقیق یا کار تحقیقاتی آکادمیک صورت نگرفته است. در ایران بر اساس برخی از گزارش ها از مراکز مرتبط در حوالی سال 1388 بیش از یک میلیون کلنی از بین رفته است.

اهمیت بیماری C.C.D زنبور عسل

زنبور عسل علاوه بر تولید عسل که یکی از مواد غذایی مهم مورد مصرف انسان است، موجب اشتغال بسیاری در ارتباط با فعالیت های مربوط به پرورش زنبور عسل و تولیدات آن در سطح جهان شده است. این حشره همچنین نقش موثری در گرده افشانی و باروری گیاهان و تولیدات کشاورزی ایفا می کند که بر این اساس برآورد می شود زنبور عسل در تهیه و تولید یک سوم غذای بشر سهیم باشد و در صورت حذف زنبور عسل، چه بسا  که در بسیاری از اوقات, باروری گیاهان امکان پذیر نمی شد. بنابراین نابودی زنبورستان ها و کاهش جمعیت زنبوران عسل به دنبال این اختلال، قطعا صدمات زیادی بر اقتصاد جامعه، کشاورزی و محیط زیست وارد خواهد کرد.

علایم بیماری C.C.D زنبور عسل

کلنی هایی که مشکوک به CCD هستند عموما دارای نشانه هایی هستند که به طور همزمان در کلنی های مشکوک قابل مشاهده هستند:

1 . غیبت کامل زنبوران بالغ در کلنی که گاهی همراه با مشاهده تعدادی زنبور تلف شده در اطراف کندو می باشد.

2 . وجود شفیره سرپوشیده در کندوی خالی شده از زنبور عسل. زنبورهای کارگر به طور طبیعی هیچگاه کندو را تا هنگامی که همه شفیره های سربسته هچ نشده اند، ترک نمی کنند.

3 . وجود ذخایر غذایی کافی شامل عسل و گرده که در بیماری C.C.D، غارت این ذخایر توسط زنبوران دیگر و یا آفاتی مانند پروانه موم خوار و یا سوسک های آفت کندو با تاخیر غیر منتظره ای صورت می گیرد.

پیش نشانه های بیماری C.C.D زنبور عسل

در کلنی هایی که دچار C.C.D شده اند ممکن است قبل از اینکه کاهش جمعیت روی دهد، پیش نشانه هایی در کندو مشاهده شود:

1 . عدم توانایی زنبوران کارگر در نگهداری از شفیره های موجود در کندو.

2 . تشکیل شدن نیروی کاری کلنی از زنبوران بالغ جدید.

3 . ملکه در کلنی حضور دارد, در حالی که عدم وجود ملکه در کلنی به مرگ کندو منجر خواهد شد که در این صورت به آن C.C.D اطلاق نخواهد شد.

4 . زنبوران نسبت به تغذیه با غذای موجود در کندو مانند شربت شکر و یا مکمل های پروتئینی بی میل هستند.

عامل شناسی در بیماری C.C.D زنبور عسل

پیشرفت های بسیار امیدوار کننده ای در شناسایی و درمان این سندرم در سال های اخیر صورت گرفته که مرهون استفاده از تکنولوژی ها و تجهیزات مدرن امروزی همراه با روش های جدید ژن درمانیست. استفاده از روش های مدرن و کارآمد این امکان را به محققین داده تا بتوانند یک لیست تقریبا کامل از عوامل موثر در ایجاد این اختلال تهیه کنند. در همین چند سال اخیر بارها ترتیب مظنونین این بیماری جابجا شده و امروزه می توان عوامل را به ترتیب زیر اولویت بندی کرد:

1 . ترکیب ویروس IIV و nosema ceranae

2 . ترکیب ویروس I.P.A.V  و nosema ceranae

3 . microsporidian fungus

4 . Viruses مانند IIV و IAPV و KBV و BQCV و DWV

5 . کنه واروا : اهمیت اصلی این جرب در قدرت انتقال ویروس هاست. در برخی منابع ذکر شده که نقش واروا در بیماری C.C.D مانند نقش سر سوزن آلوده در انتقال بیماری ایدز است.

6 . بیماری traditional bee diseases : در ابتدای شناسایی این سندروم, توجه به این بیماری های معمول بیشتر بود اما امروزه با گذشت زمان و پیشرفت تحقیقات به تدریج از اهمیت آنها کاسته می شود.

7 . عواملی چون اشعه ها، امواج رادیوئی، تلفن های همراه، سوء مدیریت ها و مسمومیت ها از جمله نیونیکوتینید ها همواره مطرح بوده اند اما امروزه نقش چندانی برای آنها مطرح نمی شود.

مدیریت کندوهای مبتلا به بیماری C.C.D زنبور عسل

1 . به هیچ عنوان و در هیچ شرایطی نباید کلنی های دچار C.C.D را با کلنی های سالم و قوی  ادغام کرد.

2 . هنگامی که یک کلنی مبتلا به C.C.D شناسایی می شود جهت انجام اقدامات پیشگیری کننده، کندو و تمامی وسایل مربوط به آن را در انباری محصور قرار داده شده تا سایر زنبوران به آنها دسترسی نداشته باشند.

3 . اگر برای تغذیه زنبوران از شربت شکر استفاده می شود بهتر است از داروی فوماژیلین استفاده گردد.

4 . در  صورت برخورد با یک بیماری ثانویه عفونی مانند لوک اروپایی همزمان با C.C.D در زنبورستان، نسبت به رفع مشکل و درمان آن بیماری عفونی با داروهای مناسب اقدام شود.

در آوریل 2009 در ایالات متحده آمریکا، در برخی مناطق مبتلا به C.C.D, کلنی ها با زنبوران روسی مقاوم در برابر جرب واروا جایگزین شدند که گزارش شده این اقدام به حل این مشکل در این مناطق کمک کرده است.

درمان بیماری C.C.D زنبور عسل

روش های مدیریتی تنها می تواند تا حدی از خسارات و مشکلات این اختلال بکاهد و در بهترین حالت قادر خواهد بود روند بیماری را کندتر کند اما نیاز به روش های موثر درمانی در تمام این مدت احساس شده است. خوشبختانه امروزه گزینه های مناسبی در مبارزه با این سندرم با موفقیت نسبی اما امیدوار کننده پیش روی ماست که به آنها اشاره می گردد:

 transgenic bees : تحقیقات اخیر نشان داده حدود 30 درصد از زنبورهای یک کلنی می توانند با دستکاری زنجیرهای ژنوم عامل بیماریزا, مقاومتی را نسبت به آنها ایجاد نمایند که این به معنای وجود نسلی ترانسژنیک از زنبورهاست که می توان با انتخاب آنها دریچه امیدبخش به مبارزه با C.C.D گشود.

remebee : به دنبال بیان فرضیه RNAi technology که جایزه نوبل را برای ارائه دهنده آن به ارمغان آورد, گروهی از محققین با بهره گیری از این تکنولوزی دارویی برای مبارزه با ویروس IAPV ساختند که در تست بالینی نتایج خوبی ارائه داد و همین امر منجر به تولید نسل جدید آن یک سال بعد با نام remebeepro شد که این بار علیه 7 ویروس موثر است. این دارو به شکل خوراکی بوده و امکان استفاده از آن به صورت عمومی وجود دارد.

nosevit: این دارو علیه nosema ceranae ساخته شده و در برخی منابع از کاربرد آن در بهبود نسبی کلنی های درگیر با C.C.D احساس رضایت شده که به صورت مایع بوده و می تواند گزینه مناسبی برای تست بالینی در کشورمان باشد.

beexx : این دارو تنها ماده موثر بر سندرم C.C.D است که هم اکنون در کشور با موفقیت نسبی استفاده می شود, اما به دلیل آنکه در سیستم رسمی و شبکه دارویی کشور موجود نیست, از ذکر نام اصلی آن خودداری می شود. امید آنکه به زودی این دارو به صورت رسمی وارد سیستم دارویی کشور گردد.

سخن آخر

با وجود اینکه در این چند ساله اخیر صنعت زنبورداری کشور خسارات سنگینی از این پدیده مخرب دیده اما چنانچه ارگان ها و سازمان های ذیربط همتی کرده و از بخش تحقیقات حمایت جدی نمایند, می توان به دورنمای درمان این سندرم در کشور امیدوار بود.

{ دکتر محمد حسن بیگ زاده }

‫2 دیدگاه ها

  1. سلام
    یکی از کندوهام به ccd مشکوک بود که جمعش کردم و کندو و قابها رو با اسید فرمیک ضد عفونی کردم. قبل این هم از اسید فرمیک استفاده کرده بودم حالا سوالم اینه که با قابهای عسل باید چیکار کنم. آیا ضدعفونی با اسید فرمیک برای ccd جواب میده و میتونم برای زنبورا استفاده کنم یا که نه؟ اگرم بخوام به مصرف انسانی برسونم مشکل نداره ( به خاطر اسید فرمیک میگم)؟ از پوکه این کندو میشه استفاده کرد یا که کلا باید نابود شه؟
    ممنون از شما به خاطر سایت خودبتون و اینکه جواب سوالات رو میدید

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا