یکی از علت های بچه دادن غافل شدن زنبوردار از رشد کلنی است. زنبوران عسل در فصل بهار سریع رشد می کنند و در صورتی که فضای لازم برای رشد آنها مهیا نشود تصمیم به بچه دادن می گیرند. برای این کار تعدادی از سلول های کارگران را که لارو جوان کمتر از 3 روز دارند به سلول ملکه تبدیل می کنند و فرمان اخطار را صادر می نمایند.
ملکه زنبور عسل در عمر خود دو بار از کندو خارج می شود. بار اول برای جفت گیری با زنبور های نر و دفعه دوم در زمان بچه دادن کندو. ملکه در حالت طبیعی قادر به پرواز نیست, چرا که حدود دو برابر وزن خود شیر زنبور عسل از زنبورهای کارگر دریافت می کند.
با فعال شدن سلول ملکه, ملکه مادر هم تخمریزی خود را کاهش داده و زنبوران هم از جیره غذایی آن می کاهند. به همین علت تا حدودی وزن ملکه سبک شده و قادر به پرواز می گردد. قبل از باز شدن سلول ملکه که حدود 12 روز طول می کشد, کارگران, زنبوران ملکه را به طرف سوراخ پرواز هدایت کرده و ملکه با نیمی از جمعیت در یک اجتماع ملکه سالار از کندو خارج شده و در زنبورستان به پرواز در می آید. در این حالت ملکه قادر به پرواز طولانی نیست و روی نزدیک ترین درخت می نشیند. جمعیت کلنی هم همراه با آن به صورت خوشه آویزان می شوند. این پدیده را بچه دادن طبیعی کندو یا پیش بچه می گویند.
بعد از متولد شدن اولین ملکه, ملکه باکره به سایر سلول ها سرکشی کرده و آنها را خراب و ملکه آنها را می کشد. در صورتی که چند ملکه در یک زمان با هم متولد شوند ممکن است یکی از این ملکه ها با یک دسته زنبور دیگر از کندو خارج شود. به این بچه یا بچه دوم یعنی پس بچه می گویند.
هر دو بچه طبیعی از یک کلنی می باشند با این تفاوت که پیش بچه دارای ملکه پیر کندو که تخم گذار است, می باشد و پس از گرفتن و مستقر شدن در کندو مجددا تخم گذاری کرده و به زندگی عادی خود ادامه می دهد. در صورتی که پس بچه, دارای ملکه باکره است و باید بعد از جفت گیری فعالیت خود را در کندو شروع نماید. اگر ملکه جوان داشته باشید می توانید ملکه پیش بچه را حذف کرده و ملکه جدید را به کلنی معرفی نمایید.
بچه ای که از کندو خارج می شود کلیه خاطرات کندو را فراموش کرده و قادر به بازگشت به کندوی اولیه نیست و در صورتی که بچه کندو فاقد ملکه باشد یا ملکه به عللی کشته شود زنبوران به کندوی سابق خود باز خواهند گشت.
بچه دادن به مقدار و توزیع ترشحات غدد ملکه یا فرمون نیز مربوط می شود. زمانی که کمبود ترشح فرمون در کندو مشاهده می شود کلنی به فکر بچه دادن می افتد و زنبورهای کارگر نیز به ساختن سلول های ملکه می پردازد.
کلنی هایی که ملکه آنها بیش از یک سال عمر کرده است بیشتر مستعد بچه دادن هستند تا اجتماع هایی که ملکه جوان دارند.
دوره فصلی رشد جمعیت, شرایط آب و هوایی و نژاد ملکه نیز از عواملی هستند که بچه دادن ارتباط دارند. جمعیتی که در اوایل فصل زودتر رشد می کند نسبت به کندویی که بعدا به اوج رشد می رسد, بیشتر مستعد بچه دادن می باشد.
{ مرتضی علی آقایی نراقی }